Innleiing

Å delta i arbeidslivet er viktig både for den einskilde og for samfunnet. Det er arbeidet som skapar verdiar som vi kan bruka til å finansiera felles gode, samstundes som arbeid gir inntekt og sjølvstende til den einskilde. Mange er utanfor ordinært arbeid heilt eller delvis, anten på grunn av sjukdom, dårleg helse eller på grunn av arbeidsløyse. Andre er utanfor arbeidslivet på grunn av utdanning, på grunn av omsorgsarbeid eller fordi dei av andre grunnar ikkje søkjer arbeid. Vårt utgangspunkt er å estimera kor mange årsverk som går tapt i produksjonen av varer og tenester i Noreg på grunn av helsemessige utfordringar og arbeidsløyse blant personar i alderen 16-67 år. Vi ser på kor mange personar som i løpet av året er registrert hos NAV som utanfor det ordinære arbeidslivet av slike årsaker, og kor lenge kvar person er borte. I utrekninga er det også teke omsyn til at ein del personar er delvis utanfor arbeidslivet. Vi ser på kor mange som er mottakarar av uføretrygd, er registrert med nedsett arbeidsevne eller har sjukefråvær, og kor mange som er heilt eller delvis arbeidslause og arbeidssøkjarar i tiltak. For ei meir inngåande utgreiing av metode og definisjonar viser vi til faktaboks.

NAV har i ei årrekkje publisert estimat på tapte årsverk, siste gong for 2018 (Furuberg og Thune 2019). I denne artikkelen publiserer vi nye tal for tapte årsverk for 2019 og 2020, og legg vekt på å sjå korleis koronakrisa påverka utviklinga i tapte årsverk for ulike grupper i folkemengda. Vi ser på utviklinga i tapte årsverk totalt og tapte årsverk på grunn av helserelaterte utfordringar og arbeidsløyse kvar for seg. Vi vil også sjå på korleis storleiken på, og samansetjinga av, dei tapte årsverka har utviklinga seg frå 2005 til 2020.

Stor auke i tapte årsverk i 2020

Fram til og med 2019 har summen av tapte årsverk i prosent av folkemengda vist små variasjonar, med ein liten nedgang frå toppåret i 2005 på 20,0 prosent til det lågaste nivået med 18,8 prosent av folkemengda i 2014 og i 2019 (figur 1).

Det vi kan kalla helserelaterte årsverka, summen av tapte årsverk blant uføretrygda, personar med nedsett arbeidsevne og sjukmelde, utgjer klart dei fleste tapte årsverka. Fram til og med 2019 utgjer helserelaterte årsverk mellom 500.000 og 600.000 kvart år, medan tapte årsverk på grunn av arbeidsløyse varierer mellom i underkant av 90 000 til om lag 118 000. Det vil seia at over 8 av 10 tapte årsverk i desse åra er helserelaterte.

I 2020 gjekk til saman i underkant av 789 000 årsverk tapt, ein auke på om lag 115 000 årsverk frå 2019 då 674 000 årsverk gjekk tapt, dette svarer til ein auke på 17,1 prosent. Rekna i prosent av folkemengda auka dei tapte årsverk frå 18,8 til 21,9. Den store auken skuldast følgene av koronapandemien og smittevernstiltaka som vart innført. I løpet av mars 2020 auka arbeidsløysa dramatisk og talet på arbeidssøkjarar som registrerte seg hos NAV har aldri vore høgare. Dette viser seg i tala på tapte årsverk på grunn av arbeidsløyse som meir enn dobla seg, med ein auke på i underkant av 98 000 årsverk, eller 110 prosent. Auken i tapte årsverk var sterkast i gruppa delvis arbeidslause med 23 600 fleire årsverk, ein auke på 172 prosent. Dette skuldast at mange vart delvis permitterte våren 2020, som følge av koronatiltaka. Også blant dei heilt arbeidslause var det ein sterk vekst, med 77 000 fleire tapte årsverk enn i 2019, ein auke på 124 prosent. Det var ein nedgang i tapte årsverk blant arbeidssøkjarar på tiltak med 2 900, eller 22 prosent. Nedgangen i tapte årsverk blant arbeidssøkjarar i tiltak skuldast at smittevernstiltaka gjorde det vanskelegare både å finna tiltaksplassar og delta i tiltak.

I dei helserelaterte tapte årsverka var det også ein vekst frå 2019 til 2020, men langt meir beskjeden. Til saman auka helserelaterte årsverk med 17 800, ein auke på tre prosent. Om lag 9 600 fleire årsverk gjekk tapt på grunn av uføretrygd i 2020 samanlikna med året før, ein auke på tre prosent. Dette er litt lågare enn auken frå 2018 til 2019, og må sjåast i samanheng med at færre hadde overgang frå arbeidsavklaringspengar til uføretrygd i 2020 samanlikna med året før. Tapte årsverk i gruppa med nedsett arbeidsevne auka også med i underkant av 2 600, eller 1,7 prosent. Mange med nedsett arbeidsevne som var mottakarar av arbeidsavklaringspengar fekk forlenga stønadsperioden som følgje av koronapandemien. Vel 5 600 fleire årsverk gjekk tapt grunna sjukefråvær i 2020, ein auke på 5,2 prosent samanlikna med året før. Auken i sjukefråværet i 2020 var først og fremst relatert til koronasituasjonen. Truleg førte bruk av heimekontor og det at mange var permitterte (og dermed rekna som i eit aktivt arbeidsforhold i sjukefråværsstatstikken) til eit lågare sjukefråvær enn ein elles kunne venta (Dahl mfl. 2021).

Mange personar bidrar til dei tapte årsverka

Mange personar, til saman i underkant av 1 827 700, hadde kortare eller lengre fråvær frå ordinært arbeid i 2020 og bidrog til dei 789 000 tapte årsverka (tabell 1). Dette viser at det er stor utskifting av personar i dei ulike ordningane. Det er ikkje slik at det er dei same personane som er utan ordinært arbeid heile året på full tid. I gjennomsnitt for alle ordningane deler 2,3 personar på eit tapt årsverk, men det er store forskjellar mellom dei ulike ordningane. Uføretrygd er den ordninga der det står færrast personar bak kvart tapte årsverk. Dei fleste personar som får innvilga uføretrygd har denne stønaden til dei blir alderspensjonistar. Bak kvart tapte årsverk til uføretrygd står det 1,1 person. Flest personar bak kvart tapte årsverk finn vi blant dei delvis arbeidslause. Her står det 9,4 personar bak kvart tapte årsverk. Dette skuldast at delvis ledige er delvis i arbeid, og at mange var delvis ledige ein kortare periode frå mars 2020 som følgje av koronatiltaka.

Flest tapte årsverk blant kvinner

I 2020 gjekk til saman i underkant av 427 000 årsverk tapt blant kvinner, ein auke på 51 400 årsverk frå året før. Blant menn var auken i talet på tapte årsverk større, i overkant av 362 000 årsverk gjekk tapt blant menn i 2020, ein auke på 64 000 årsverk. I 2020 svarer tapte årsverk blant kvinner til 24,2 prosent av folkemengda, blant menn er det tilsvarande talet 19,6 prosent. Koronakrisa førte til fleire tapte årsverk blant begge kjønn og i alle aldersgrupper i 2020, men auken var større blant menn enn blant kvinner, og størst i dei yngste aldersklassane (figur 2a). Sjølv om auken er størst blant menn, tapte kvinner, både i 2019 og i 2020, fleire årsverk enn menn i alle aldersgrupper over 25 år.

Kvinner taper helserelaterte årsverk, menn taper årsverk på grunn av arbeidsløyse

Vi har sett at dei fleste årsverka som går tapt er helsrelaterte. Koronapandemien førte til ein auke i tapte årsverk relatert til helse både blant kvinner og menn, men auken er reativt beskjeden. I 2020 gjekk 343 000 helserelaterte årsverk tapt blant kvinner, ein auke på om lag 9 000 årsverk frå 2019. Blant menn gjekk 259 200 helserelaterte årsverk tapt, ein auke på 8 700 årsverk frå året før. Dei tapte helserelaterte årsverka i 2020 svarer til 19,5 prosent av folkemengda blant kvinner og 14,0 prosent av folkemengda blant menn. Kvinner taper langt fleire helserelaterte årsverk enn menn, uansett år. Endringane frå 2019 til 2020 er små, også når vi ser på utviklinga etter alder og kjønn. I dei yngste aldersklassane er tapte helseårsverk om lag like mange blant kvinner og menn, men blant dei over 24 år er det kvinner som taper flest helserelaterte årsverk. Det var ein liten auken i dei fleste aldersgrupper, sterkast for dei under 40 år og svakast for dei over 60 år (figur 2b).

Auken i tapte helserelaterte årsverk er langt meir beskjeden enn auken i tapte årsverk som skuldast arbeidsløyse. Koronaepidemien og smitteverntiltaka førte til den største auken i arbeidsløysa i Noreg nokon gong, og med dette også ein kraftig auke i tapte årsverk. I 2019 førte arbeidsløyse til at det gjekk 41 500 årsverk tapt blant kvinner, i 2020 auka dette talet til 83 800 årsverk. Blant menn auka tapte årsverk på grunn av arbeidsløyse frå 47 700 til 102 900. Tapte årsverk auka blandt begge kjønn i alle aldersgrupper (figur 2c). Prosentvis var auken størst blant menn med 116 prosent, medan det var ein auke på 102 prosent blant kvinner.

At auken er noko større blant menn enn blant kvinner skuldast at fleire menn arbeider i privat sektor som blei hardast ramma av smittevernstiltak (Gjerde med fleire 2020). Sjølv om mange kvinner også arbeider innan yrke som vart hardt ramma av nedstenging i 2020, som reiseliv og transport og ulike serviceyrker i privat sektor, så er det relativt sett fleire kvinner enn menn i offentleg sektor. Store kvinnedominerte yrkesgrupper i offentleg sektor som helse- pleie og omsorg og undervisning blei ikkje ramma av nedstenginga. Blant menn var auken i tapte årsverk sterkast for dei mellom 35 og 62 år, det vil seia i den alderen der det er vanlegast å ha ei fast og stabil tilknyting til arbeidslivet. Auken blant kvinner var størst blant dei yngste og blant dei eldste, under 27 år og over 46 år. Samla taper menn fleire årsverk på grunn av arbeidsløyse enn kvinner. I 2019 utgjorde tapte årsverk på grunn av arbeidsløyse 2,4 prosent av folkemengda blant kvinner, og 2,6 prosent av folkemengda blant menn. I 2020 var desse tala auka til 4,8 prosent blant kvinner og 5,6 prosent blant menn.

Fødeland og innvandrardefinisjon.

Vi har brukt opplysningar om fødeland til å definera innvandringsstatus. Vi definerer her alle som er født i utlandet som innvandrarar. Denne definisjonen inkluderer nokon fleire personar enn det vi vanlegvis reknar som innvandrarar. I estimata over utviklinga i tapte årsverk etter fødeland har vi brukt data frå folkeregisteret for å finna fødeland for alle personar som inngår i dei tapte årsverka. Når vi reknar tapte årsverk i prosent av folkemengda for eit gitt år bruker vi middelfolkemengda i alderen 16-67 år for dette året. For den totale middelfolkemengda har vi brukt data over folketalet frå SSB. For å finna middelfolkemengda fordelt på fødeland har vi brukt data over folkemengda frå TPS (NAV sin kopi av folkeregisteret).

Størst auke i tapte årsverk blant innvandrarar

Frå 2019 til 2020 auka tapte årsverk både for personar født i Noreg og personar født i utlandet, men auken var klart sterkast blant utanlandsfødde (figur 3). Blant personar fødd i Noreg gjekk i overkant av 603 000 årsverk tapt i 2020, ein auke på 71 000 årsverk, eller 13 prosent, samanlikna med året før. Tilsvarande tal for personar fødd i utlandet er 180 000 tapte årsverk, ein auke på 41 000 årsverk (30 prosent). Rekna i prosent av folkemengda auka tapte årsverk for personar født i Noreg frå 18,6 prosent til 21,1 prosent, medan den tilsvarande auken blant innvandrarar var frå 19,0 prosent til 24,0 prosent.

I perioden 2009 til 2019 har tapte årsverk rekna i prosent av folkemengda vore om lag like høgt for begge grupper uavhengig av fødeland. Forskjellen har vore at tapte årsverk blant innvandrarane i langt større grad har vore knytt til arbeidsløyse, medan norskfødde har tapt flest helserelaterte årsverk. Ein annan forskjell før koronakrisa, er at norskfødde hadde høgast andel tapte årsverk blant dei yngste, medan innvandrarar hadde høgast andel tapte årsverk blant dei eldste (Furuberg og Thune 2019). Koronakrisa har ført til ein større auke i tapte årsverk blant innvandrarar enn blant norskfødde, og tapte årsverk i 2020 utgjer ein større andel av folkemengda blant innvandrarar enn blant norskfødde.

Frå 2019 til 2020 har andelen tapte årsverk auka i alle aldersgrupper uansett fødeland (figur 4a.). For norskfødde var auken størst blant dei yngste, medan det blant innvandrarar også var ein sterk auke blant godt vaksne. I 2019 var det færre tapte årsverk blant innvandrarar enn blant norskfødde for personar under 40 år, i 2020 er det fleire tapte årsverk blant innvandrarar i dei fleste aldersgrupper, sjølv om forskjellen er liten blant dei yngste. Innvandrarane skil seg frå majoritetsfolkemengda når det gjeld alderssamansetjing. Blant innvandrarane er det langt fleire unge vaksne og langt færre barn og eldre enn blant norskfødde. Mellom anna er andelen av innvandrarane som er 60 år og eldre i 2021 11 prosent mot 24 prosent i folkemengda totalt (Dzamarija m.fl 2022). Andelen tapte årsverk aukar med alderen uansett fødeland. Få eldre blant innvandrarane gjer at den totale andelen tapte årsverk ikkje er høgare, trass den høge andelen tapte årsverk i dei eldste aldersklassane.

I 2020 gjekk 491 400 helserelaterte årsverk tapt blant personar født i Noreg, ein auke på 8 600 årsverk frå året før. Rekna i prosent av folkemengda auka tapte helseårsverk blant norskfødde frå 16,9 prosent til 17,2 prosent. Blant innvandrarar gjekk 109 400 helserelaterte årsverk tapt i 2020, 9 100 fleire årsverk enn i 2019. Denne auken førte til at tapte helseårsverk i 2020 svarte til 14,6 prosent av folkemengda født i utlandet mot 13,7 prosent i 2019. Vi ser at personar født i Noreg taper klart fleire helserelaterte årsverk enn innvandrarar både i 2019 og i 2020, sjølv om auken var størst for innvandrarar. Blant norskfødde er det ein langt høgare andel tapte helseårsverk blant personar under 50 år, medan det relativt sett er fleire tapte helseårsverk blant eldre innvandrarar (figur 4b). Uansett fødeland auka tapte helseårsverk i dei fleste aldersgrupper 62 år og yngre frå 2019 til 2020, medan det var ein liten nedgang blant dei eldste.

Koronapandemien førte til ein sterk auke i arbeidsløysa både blant innvandrarar og norskfødde. I 2020 gjekk 112 000 årsverk tapt på grunn av arbeidsløyse blant personar født i Noreg, ein auke 62 500 årsverk, eller 126 prosent frå 2019. Blant innvandrarar auka tapte årsverk på grunn av arbeidsløyse med 83 prosent frå 38 700 årsverk til 70 600 årsverk. Sjølv om auken i tapte årsverk på grunn av arbeidsløyse var sterkast blant norskfødde, er nivået mykje høgare blant innvandrarar. I 2020 svarer tapte årsverk på grunn av arbeidsløyse til 3,9 prosent av folkemengda født i Noreg og 9,4 prosent av folkemengda født i utlandet. Rekna i prosent av folkemengda taper innvandrarar langt fleire årsverk grunna arbeidsløyse enn norskfødde, dette gjeld i alle aldersgrupper og både i 2019 og 2020 (figur 4c). I koronaåret 2020 gjekk det relativt sett færre årsverk tapt grunna arbeidsløyse blant norskfødde i alle aldersgrupper over 27 år enn det gjorde blant innvandrarar i desse aldersgruppene før koronapandemien, i 2019. Uansett fødeland var auken i 2020 størst for dei under 27 år, medan nivået på tapte årsverk var høgast blant innvandrarar i starten på 30-åra. Innvandrarar blei sterkare råka av arbeidsløyse som følgje av koronakrisa enn norskfødde. Særleg blant personar fødd i Afrika, Asia og Latin-Amerika var det færre som kom raskt tilbake i jobb, og fleire som opplevde langvarig arbeidsløyse samanlikna med personar fødd i Noreg (Furuberg 2021). Truleg ligg mykje av forklaringa i skilnader i yrkesbakgrunn, fleire innvandrarar arbeider i yrke som vart råka av langvarig nedstenging (Gjerde, Myklatun og Sørbø 2021).

Flest tapte helseårsverk blant norskfødde kvinner

I 2019 gjekk 280 600 helserelaterte årsverk tapt blant kvinner født i Noreg. Dette auka med 4 700 årsverk, eller 2 prosent, til 285 200 helserelaterte årsverk i 2020. Blant innvandrarkvinner gjekk 53 200 helserelaterte årsverk tapt i 2019, året etter gjekk 57 500 årsverk tapt, ein auke på 4 400, eller 8 prosent. Norske kvinner taper flerie helserelaterte årsverk enn innvandrarkvinner. Tapte helseårsverk blant norskfødde kvinner utgjorde 20,3 prosent av folkemengda i 2020, mot 16,0 prosent blant innvandrarkvinnene. Forskjellen kan forklarast med at yngre norskfødte kvinner (under 52 år) har ein høgare andel tapte årsverk enn yngre innvandrarkvinner (figur 5a). Prosentdelen tapte helseårsverk er for dei eldste innvandrarkvinnene (over 52 år) høgare enn blant dei norskfødde. Samanhengen mellom dårleg helse og alder er generelt sterkare blant innvandrarar enn blant norskfødde, i følge ein rapport frå Folkehelseinstituttet (Kjøllesdal med fleire 2019). Sjukdomar og dårleg helse aukar med alderen for alle, og innvandrarane oppleverer dette tidligare i livet enn den øvrige folkemengda. Det synes difor usannsynleg at forskjellen kan forklarast med at unge innvandrarkvinner har betre helse enn unge norskfødde kvinner. For uføretrygd, og også arbeidsavklaringspengar, som er aktuelt for fleirtalet av personar med nedsett arbeidsevne, er det krav om butid i Noreg for å ha rett til stønad. Kort butid kan vera ei forklaring på færre tapte helseårsverk blant yngre innvandrarkvinner. Fleire studiar har vist at omsorg for barn påverkar yrkesdeltakinga meir negativt for innvandrarkvinner enn for majoritetskvinner, men det er store forskjellar mellom ulike innvandrargrupper (Umblijs 2020). Unge innvandrarkvinner har lågare yrkesdeltaking en norskfødde unge kvinner (SSB 2021), dette gjer at unge innvandrarkvinner med dårleg helse i mindre grad enn norskfødde har helserelaterte stønader, noko som i dei fleste tilfelle føreset at ein har arbeid eller ynskjer å komma i arbeid.

Blant menn født i Noreg gjekk 202 200 helseårsverk tapt i 2019, dette auka med 4 000 årsverk, til 206 200 årsverk i 2020. Også blant menn auka tapte helserelaterte årsverk mest blant innvandrarar. Blant innvandrarmenn gjekk 47 200 helserelaterte årsverk tapt i 2019, i 2020 gjekk i underkant av 51 800 årsverk tapt, ein auke på 4 700 årsverk, eller 10 prosent. Menn født i Noreg taper litt fleire helserelaterte årsverk enn innvandrarmenn, i 2020 utgjorde tapte årsverk i denne gruppa 14,2 prosent av folkemengda, medan tapte helseårsverk blant innvandrarmenn tilsvarande utgjorde 13,3 prosent.

Innvandrarmenn taper lang fleire helseårsverk enn norskfødde menn i dei eldste aldersklassane, medan norskfødde taper flest blant dei yngre (figur 5b). Truleg har dette også for innvandrarmenn samanheng med butid i Noreg og tilknyting til arbeidslivet. Innvandrarane i Noreg er yngre enn resten av folkemengda. Dette bidrar til at den samla andelen tapte helseårsverk er lågare blant innvandrar enn blant norskfødde, både blant kvinner og menn.

Innvandrarane taper mange årsverk til arbeidsløyse

Langt færre årsverk går tapt på grunn av arbeidsløyse samanlikna med helserelaterte årsverk, det gjeld uansett fødeland og uansett år. I 2019 gjekk 21 800 årsverk tapt på grunn av arbeidsløyse blant norskfødde kvinner, dette auke med 28 000 årsverk, eller 129 prosent, til 49 800 tapte årsverk i 2020. Trass i den kraftige auken utgjorde tapte årsverk på grunn av arbeidsløyse blant norskfødde kvinner berre 3,6 prosent av folkemengda i 2020. Blant innvandrarkvinner gjekk 19 500 årsverk tapt i 2019, i 2020 hadde dette auka til 33 300 årsverk, ein auke på 13 800 årsverk eller 71 prosent. Tapte årsverk til arbeidsløyse utgjorde i 2020 heile 9,3 prosent av folkemengda blant innvandrarkvinner. Arbeidsløyse fører til langt fleire tapte årsverk blant innvandrarkvinner enn blant norskfødde kvinner, i alle aldersgrupper, både i 2019 og i 2020 (figur 6a).

Blant norskfødde menn gjekk 27 700 årsverk tapt på grunn av arbeidsløyse i 2019. Arbeidsløysa som følgje av koronapandemien førte til at dette talet var 62 200 årsverk i 2020, ein auke på 34 400 årsverk, eller 124 prosent. Det var også ein kraftig auke i tapte årsverk blant innvandrarmenn, frå 19 100 årsverk i 2019 til 37 300 i 2020, ein auke på 18 200 årsverk eller 95 prosent. Trass i auken i tapte årsverk på grunn av arbeidsløyse blant norske menn i 2020, så er andelen tapte årsverk i prosent av folkemengda langt høgare blant innvandrarmenn. Til saman svara tapte årsverk på grunn av arbeidsløyse til 9,6 prosent blant innvandrarmennene mot 4,3 prosent av norskfødde menn. Innvandrarmenn taper langt fleire årsverk i alle aldersklassar, både i 2019 og i 2020 (figur 6b.).

Oppsummering

2020 skil seg ut som året der svært mange årsverk gjekk tapt til arbeidsløyse. Sjølv om det var ein kraftig auke i talet på tapte årsverk til arbeidsløyse blant norskfødde, var innvandrarar hardast råka. Langt dei fleste årsverka som går tapt er likevel helserelaterte, dette gjeld for begge kjønn og uansett fødeland. Koronapandemien førte til ein liten auke i tapte helserelaterte årsverk både blant norskfødde og blant innvandrarar i 2020.

Når vi ser perioden 2005-2020 under eitt, er det små endringar i andelen tapte årsverk i prosent av folkemengda (figur 7). Den store forskjellen er mellom innvandrarar og norskfødde, og den er tilnærma konstant over tid. Norskfødde taper flest helserelaterte årsverk, medan innvandrar taper flest årsverk til arbeidsløyse.

For personar født i Noreg er utviklinga i tapte årsverk relatert til helse i prosent av folkemengda stabil, men denne andelen har auka i dei yngste aldersklassane, og særleg blant kvinner (Furuberg og Thune 2019). Blant innvandrarar har andelen tapte helserelaterte årsverk i prosent av folkemengda vist ein svakt aukande trend frå 2014. Dette skuldast først og fremst ein auke blant eldre innvandrarkvinner.

Tapte årsverk til arbeidsløyse varierer meir over perioden vi studerer. Både blant norskfødde og blant innvandrarar hadde andelen tapte årsverk i denne kategorien ein topp i 2005 for deretter å ha vore relativt stabilt i 10-årsperioden frå 2009, fram til den store auken frå 2019 til 2020.

Kva effekt pandemien vil få på helserelaterte årsverk på litt lengre sikt er vanskelegare å seia. Tapte helseårsverk kan visa seg å ha auka i 2021 og 2022 etter som pandemien har vorte langvarig, og mange har hatt koronasjukefråvær i denne perioden. Høg arbeidsløyse har tidlegare ført til auka tilstrøyming til helserelaterte ytingar (Lima 2016). Sjølv om mange som vart arbeidslause våren 2020 kom raskt tilbake i arbeid, har det også i 2021 vore mange arbeidslause som følgje av sentrale og regionale smittevernstiltak. Statistikk frå NAV viser at 44 prosent av alle arbeidssøkjarane som var registrert hos NAV ved utangen av februar 2022 hadde vore samanhengande registrert i eit år eller lengre. Langtidsarbeidsløyse aukar i seg sjølv risikoen for dårleg helse og det å falla permanent ut av arbeidsmarkanden.

Ei langsiktig utvikling i tapte årsverk blant innvandrarar kan vera vanskeleg å tolka. Innvandrarar taper fleire årsverk på grunn av arbeidsløyse og færre helserelaterte årsverk enn norskfødde. Vi ser likevel at andelen tapte årsverk på grunn av helse har vore svakt aukande over tid, og andelen er høgare blant eldre innvandrarar enn blant eldre norskfødde. Det er større variasjon i helse blant innvandrarar med ulik landbakgrunn enn mellom innvandrarar som gruppe og norskfødde (Kjøllesdal m.fl. 2019). I 15-års perioden vi ser på har det vore ei sterk nettoinnvandring til Noreg, slik at folkemengda i innvandrargruppa har endra seg. Sidan butid i Noreg er avgjerande for å ha rett til mange ytingar etter Folketrygdloven, vil mange med kort butid ikkje kvalifisera for ytingar som til dømes uføretrygd. På same måte kvalifiserer tidlegare arbeidsinntekt til dagpengar, og rett til dagpengar gir intensiv for å vera registrert arbeidslaus og dermed komma med i tala over tapte årsverk til arbeidsløyse. Samansetjinga av innvandrarfolkemengda i 2020 er ikkje den same som i 2005. Ei sterk innvandring har ikkje berre ført til fleire innvandrarar i folkemengda men har også endra samansetjinga av innvandrarfolkemengda på fleire måtar, som til dømes landbakgrunn, arbeidserfaring, utdanning og helse.